Milli Muharip Uçak (MMU) | TAI TF-X Uçağı

Milli Muharip Uçak (MMU/TAI TF-X), Türkiye’nin 4.5-5.5 nesil savaş uçağı projesidir. Proje kapsamında üretilen uçaklar 2030’lu yıllarda Hava Kuvvetleri Komutanlığı’nın (HvKK) ana muharebe uçağı olacaktır. Proje sonunda elde edilen kabiliyetler sayesinde Türkiye, 5. nesil ve daha üstün savaş uçaklarını tasarlayabilme ve üretebilme kabiliyetine sahip sayılı ülkelerden biri olacaktır.

Milli Muharip Uçak (MMU / TAI TF-X Uçağı) sahip olacağı sensörler, aviyonikler, silah sistemleri ve kabiliyetlerle ön plana çıkıyor. Yerli AESA radarından IRST’ye kadar sayısız gelişmiş sensörü, ağ merkezli harp kabiliyetinden düşük radar kesit alanına kadar sayısız üstün özelliği ile TAI TF-X’in çok gelişmiş ve rekabetçi bir muharip savaş uçağı olması planlanıyor.

TAI TF-X / MMU Özellikleri

Milli savaş uçağı TAI TF-X’in birçok üstün özelliği bulunmakta. Bunlar kısaca:

  • Yüksek 360° durumsal farkındalık
  • Otomasyon ile optimize edilmiş pilot iş yükü
  • Muharebe Hasar Tespiti
  • Ağ Merkezli Harp
  • Düşük radar kesit alanı ve düşük kızılötesi iz (stealth/hayalet)
  • Veri füzyonu ve sensör füzyonu destekli atış kontrol sistemi
  • Kısa sürede göreve hazır olabilme
  • Kolay bakım
  • Sürdürülebilir ve düşük maliyetli yaşam döngüsü
  • Yüksek Manevra Kabiliyeti
  • Süperseyir (Supercruise)
  • Gelişmiş veri bağı
  • Elektronik Harp
  • Görüş içi ve görüş ötesi angajman
milli muharip ucak mmu tai tfx ucagi

Yüksek 360° durumsal farkındalık

F-35’deki DAS durumsal farkındalık teknolojisinden tanıdığımız bir kabiliyet. Uçak üstünde bulunan bazı gelişmiş sensörler ve diğer harekat unsurları arasındaki hızlı veri aktarımı sayesinde pilota harekat alanındaki resmin aktarılması şeklinde tanımlayabiliriz. Bu sayede pilot harekat sırasında daha iyi analizler yapabilmekte harekat ortamında ciddi bir avantaj yakalamaktadır.

Otomasyon ile optimize edilmiş pilot iş yükü

Pilotun harekat ortamında ihtiyaç duyduğu karar desteğinin sağlanması konusunda sensör füzyonu ve otomasyon algoritmaları ile makinanın pilota yardımcı olması şeklinde tanımlanabilir. Bu sayede fazlası ile karmaşık olan harekat ortamında Milli Muharip Uçak, pilotun iş yükünü azaltacak ve pilot için harekatın nispeten daha basit olmasını sağlayacaktır.

Muharebe Hasar Tespiti

Harekat ortamında oluşabilecek teknik sorunların tespit edilip pilota bildirilmesidir. Milli Muharip Uçak’ı (MMU / TAI TF-X) 4. nesil ve 4.5 nesil uçaklardan ayıran bir çok özellikten biridir.

Ağ Merkezli Harp

Bilginin ne kadar önemli bir kavram olduğunu düşünürsek Milli Muharip Uçağk’ı gerçek bir 5. nesil yapacak olan en önemli özelliklerden biri de ağ merkezli harp kabiliyeti.

Ağ merkezli harp en alt seviyedeki teknolojilerden en üst seviyedeki teknolojilere kadar platformların birlikte çalışabilmesidir. Çok gelişmiş bir ağ merkezli harp konseptine sahip bir ülkede bir savaş uçağı etrafı yerdeki bir radardan görebileceği gibi yerdeki bir füzeyi de düşmana gönderebilir.

Milli Muharip Uçak’ta gelişmiş bir ağ merkezli harp kabiliyetinin bulunması bekleniyor. Bu sayede insansız hava araçları, Havadan İhbar ve Kontrol Uçağı (HİK/Awacs), F-16, Hürjet, Hürkuş, Atak serisi vb. birçok platform ile MMU’nun çalışabilmesi planlanıyor.

Düşük radar kesit alanı ve düşük kızılötesi iz (stealth/hayalet)

Milli Muharip Uçak’ı (MMU / TAI TF-X) gerçek bir 5. nesil savaş uçağı yapacak olan en önemli özelliklerin başında muhtemelen düşük radar kesit alanı geliyor. Düşük RCS değeri sayesinde düşman radarlara çok fazla yaklaşmadığı sürece görünmeyecek ve bu sayede harekat ortamında çok ciddi bir avantaj elde edecek.

Milli Muharip Uçak’ın RCS değerinin yanında kızılötesi izi de düşük olacak. Bünyesinde IRST sensörü bulunduracak olan MMU TF-X, motorları başta olmak üzere kızılötesi izi de düşürülmüş bir uçak olacak.

2030-2033 yılları arasında üretilecek olan ilk 10 MMU’da muhtemelen F-110 motorları kullanılacağı için Milli Muharip Uçak (MMU / TAI TF-X) Blok 1’in kızılötesi izi pek de düşük olmayacak.

Veri füzyonu ve sensör füzyonu destekli atış kontrol sistemi

Sensörlerden veya sensör gruplarından gelen verilerin bir takım süzgeçlerden geçerek tek bir veri haline getirilmesi şeklinde özetleyebiliriz. Yüksek teknolojileri sensörlerin ve çeşitli verilerin derlenmesi sayesinde Milli Muharip Uçak’ın atış kontrol sistemi çok daha hassas vuruş kabiliyetine kavuşmuş olacak.

Kısa sürede göreve hazır olabilme

Bulunduğumuz konum itibari ile Türk Silahlı Kuvvetleri için en önemli konulardan biri de şüphesiz savaşa hazırlık oranıdır. Olası bir tehdit durumunda 10 adet savaş uçağı kaldırmak yerine 12 adet savaş uçağı kaldırmak olası bir savaşın kaderini değiştirebilir. Aynı şekilde bir Milli Muharip Uçak’ı birkaç dakika erkenden savaşa hazır hale getirebilmek benzer şekilde olası bir savaşın kaderini değiştirebilir.

Olası bir savaşın bir sortiden ibaret olmadığını ve onlarca hatta yüzlerce sorti yapılacağını varsayarsak kısa sürede göreve hazır olabilmek olağanüstü bir önem arz ediyor.

Kolay bakım

Teknisyenlerin işini kolaylaştıran sök-tak vb. yaklaşımlar sayesinde Milli Muharip Uçakların bakım ve idamesi nispeten daha basit ve ucuz bir hal alacaktır.

Sürdürülebilir ve düşük maliyetli yaşam döngüsü

Bugün bir F-16’nın yapısal ömrü 8.000 saattir. Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ) tarafından yapılan yapısal iyileştirmelerle birlikte F-16’ların yapısal ömrü 12.000 saat olmaktadır. Buda aşağı yukarı 60 yıla denk gelmektedir.

Milli Muharip Uçak’ın (MMU/ TAI TF-X) yapısal ömrü hakkında bilgi sahibi olmasak bile bu uçağın onlarca yıl boyunca Türk Hava Kuvvetleri’ne hizmet edebileceğini söyleyebiliriz. Dolayısıyla bu uzun sürecin çok doğru bir şekilde planlanması, bakımının, işletmesinin ve idamesinin hızlı ve kolay olması gerekmektedir.

Aynı şekilde Milli Muharip Uçak’ta yüksek güvenilirliğe ve düşük arıza oranlarına sahip sistemlerin kullanılması ile olabildiğince maliyet-etkin olabilmesi ve en uygun maliyetle ömür desteği sağlanabilmelidir.

Yüksek Manevra Kabiliyeti

SU-35 ve F-16 gibi 4. nesil uçaklarda da var olan ve it dalaşı için olağan üstü bir öneme sahip olan yüksek manevra kabiliyeti elbette Milli Muharip Uçak’ta da bulunacak. Söz konusu yüksek manevra kabiliyeti Milli Muharip Uçak’ın asıl üstün özellikleri barındırdığı görüş ötesi savaşlarda o kadar da önemli olmamasına rağmen görüş içi savaş senaryoları için çok kritik öneme sahip.

Süperseyir (Supercruise)

Bugün Chengdu J-20, EuroFighter Typhoon, F-22 Raptor, SU-57 Felon vb. savaş uçakları ses hızının üzerine çıkabilmek için artyanıcılırını (afterburner) çalıştırmaya ihtiyaç duymaz. Ancak F-16 ve F-35 gibi uçaklar için bu bir sorundur. Bu uçaklar 1 mach’ın üzerine çıkmak istediklerin artyanıcılarını çalıştırırlar ve ciddi anlamda yakıt harcarlar.

Milli Muharip Uçak’ın süper seyir hızının, bulunduğu ortamın ses hızı şartlarına bölümü sonucunda ortaya çıkan değerin 1’in üzerinde olması yani 1 mach hızın üzerinde uçabilmesi bekleniyor.

Süper seyir hızı rakiplerinden biraz geride olacak olan Milli Muharip Uçak, süper seyir sırasında dahili silah yuvalarından füze ateşleyebilme kabiliyetine de sahip olacak.

Gelişmiş veri bağı

Dost unsurlar arasında taktik verilerin aktarılmasıdır. Platformlar ve hatta kuvvetler arasındaki iletişimin ve ve veri aktarımı için en önemli kabiliyetlerden biridir ve Milli Muharip Uçak gibi 5. nesil bir uçak için olmazsa olmazdır.

Elektronik Harp

Elektromanyetik spektrumu kullanarak ve kontrol altına alarak savunma, düşmana saldırma, düşmandan korunma ve dost unsurlara destek verme işlemlerinin bütününe elektronik harp diyebiliriz.

Milli Muharip Uçak sahip olacağı elektronik harp kabiliyetleri sayesinde düşmana ait olan füzeleri şaşırtma, radarları karıştırma ve köreltme, radarın frekansının tespit ederek platformun ne olduğunun tespiti vb. birtakım görevleri yerine getirebilecek.

Görüş içi ve görüş ötesi angajman

Kısa menzilli ve görüş içi hava-hava füzemiz Bozdoğan, orta menzilli ve görüş ötesi füzemiz Gökdoğan ve uzun menzilli görüş ötesi füzelerim olan SOM ile Gökhan (Ramjet motorlu hava-hava füzesi) başta olmak üzere birçok füze Milli Muharip Uçak’ta (MMU / TAI TF-X) kullanılabilecek.

milli muharip ucak mock up tai tf x tfx ucagi

Milli Muharip Uçak’ta Kullanılacak Olan Sensör ve Aviyonikler

Genel olarak 5. nesil ve 5. nesilden daha üstün uçaklarla ilgili sık sık uçan bilgisayar tabirini duyarız. F-35 başta olmak üzere bu tarz uçaklara uçan bilgisayarlar demekte de pek haksız sayılmayız. Yazılımlarından sensör ve aviyoniklerine kadar yüksek teknoloji bulunduracak olan Milli Muharip Uçak’ta (MMU / TAI TF-X) kullanılması planlanan bazı sensör ve aviyonikler şunlardır:

  • ASELSAN’ın yerli AESA Radarı Bütünleşik RF Sistemi (BÜRFİS)
  • SAR (Sentetik Açıklıklı Radar Sistemi)
  • IRST (Kızılötesi Arama ve Takip) Sensörü
  • EOTS (Elektro-optik hedefleme sistemi)
  • Kaska Monteli Nişangah Sistemi

ASELSAN’ın yerli AESA Radarı Bütünleşik RF Sistemi (BÜRFİS)

Milli Muharip Uçak’ta bulunacak olan en önemli sistemlerden birisi de şüphesiz AESA Radarı. ASELSAN Bütünleşik Radyo Frekansı Sistemi (BÜRFİS) olarak adlandırılan galyum nitrür (GaN) teknolojili bu radar için uzun bir süredir çalışmalar yürütmekte. BÜRFİS’in dışında F-16 ve Bayraktar Akıncı içinde hava konuşlu radar projeleri devam etmekte.

BÜRFİS’in aynı zamanda elektronik harp yapması da planlanıyor. (Bkz; AESA RADAR PROJELERİ | ASELSAN | BAYRAKTAR AKINCI, F-16, MMU)

SAR (Sentetik Açıklıklı Radar Sistemi)

Sentetik açıklıklı radarlar kötü hava şartlarında dahi hassas görüntü elde etmekte ve hareketli hedefleri tespit edebilmek amacıyla kullanılabilmektedir. (Bkz; GÖKTÜRK-3 SENTETİK AÇIKLIKLI RADAR (SAR) UYDU SİSTEMİ)

IRST (Kızılötesi Arama ve Takip) Sensörü

Pasif bir sensör olan IRST, herhangi bir yayılım yapmaksızın, yüksek ısı yayan platformların kızılötesi izini takip ederek hedef tespiti sağlamaktadır. Menzili kısa olmasına rağmen karıştırılması normal radarlara göre çok zordur. Özellikle stealth platformların tespitinde çok kritik öneme sahiptir.

EOTS (Elektro-optik hedefleme sistemi)

EOTS, FLIR ve IRST sensörlerini birleştiren (F-35’deki gibi), havadan havaya ve yere hassas hedefleme avantajı sağlayan, uygun fiyatlı ve çok işlevli, hafif bir sistemdir. EOTS, durumsal farkındalığı arttırır, GPS ve lazer güdümlü füzelerin hassas vuruş yapmasına yardımcı olur.

Kaska Monteli Nişangah Sistemi

HUD ekranındaki verilerin pilotun taktığı HMD’ye (Kaska Monteli Ekran) aktarılmaktadır. Bu sayede pilot uçağın yönü, hızı vb. bilgileri görebilir. Pilot etrafına bakmak için uçağı hareket ettirmeye gerek duymaz. Kask takılı iken gözü ile gördüğü hedefe kitlenebilir. Bu da it dalaşı durumları başta olmak üzere birçok senaryoda pilota çok büyük bir avantaj sağlar.

Milli Muharip Uçak Fiyatı

Habertürk yayınında Fatih Altayı’nın sorularına yanıt veren Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ) Genel Müdürü Temel Kotil, MMU TF-X Uçağının fiyatının 100 milyon dolar olduğunu açıklarken, SSB Başkanı İsmail Demir uçağın birim maliyetinin 80 milyon doların altında olmasının hedeflendiğini açıkladı.

Milli Muharip Uçak’ın (MMU- TAI TF-X) Takvimi

SSİK’in (Savunma Sanayii İcra Komitesi) 15 Aralık 2010 tarihinde yaptığı toplantı sonucu yerli bir savaş uçağı projesinin başlatılmasına karar verilmiş ve bu kapsamda TUSAŞ ile görüşmeler başlamıştır. 2011 yılında kavramsal tasarım çalışmaları başlayan projede 2013 yılında Saab ile ortaklık kurulmuş, MMU’nun geliştirilmesi için SSB ile 05 Ağustos 2016 tarihinde sözleşme imzalanmış, 28 Ocak 2017 tarihinde ise TUSAŞ ile BAE Systems arasında Ana İlkeler Sözleşmesi imzalanmıştır.

Faz-1 Aşama-1

Gerekli şartların yerine getirilmesi ile 2018 yılında T0 başlamıştır. 2018-2022 yılları arasında ön tasarım faaliyetleri yürütülecektir. Şuanda SRR (Sistem Gereksinimlerinin İncelenmesi) gerçekleştirilmektedir.

Faz-1 Aşama-2

Ön tasarım çalışmalarının bitmesi ile birlikte Faz-1 Aşama-2 başlayacaktır. 2022-2029 yıllarını kapsayacak olan süreçte detay tasarım, kritik tasarım incelemesi, kalfikasyon faaliyetleri gerçekleştirilecektir. 2025 tarihinde ilk uçak olan Blok 0’ın üretimi tamamlanacak ve 2026 tarihinde ilk uçuş gerçekleştirilecek. Blok 1 ise 2029 tarihine kadar üretilecek ve Faz-1 Aşama-2 tamamlanmış olacak.

Faz-2

Faz-2, 2030-2033 tarihlerini kapsamaktadır. Bu tarihlerde Milli Muharip Uçak’ın (MMU / TAI TF-X) Blok 1 varyantının seri üretimi gerçekleştirilecek ve 10 adedi Hava Kuvvetleri Komutanlığı’na (HvKK) teslim edilecektir.

Bu tarihlerde üretilecek olan Blok 1 varyantı uçaklar 4.5 nesil savaş uçaklarından çoğu konuda üstün olacak ancak 5. nesil uçaklardan bazı konularda geride olacak. Tam anlamı ile 5. nesil olarak nitelendiremeyeceğimiz bu ara uçak 4.5 nesil uçakların muhtemelen en iyisi konumunda olacak.

Faz-3

Bu süreçte üretilecek olan çeşitli varyantlardaki uçaklar tam anlamı ile 5. nesil olacak. Yerli motorun yetişeceği tarihe göre farklı isimlerde ve bloklarda MMU’ların seri üretimi gerçekleştirilecek.

mmu tfx yerli savas ucagi milli savas ucagi

MMU’nun Taşıyacağı Mühimmatlar

Milli Muharip Uçak (MMU / TAI TF-X); kısa menzilli görüş içi füzeleri, orta menzilli görüş ötesi füzeleri ve uzun menzilli görüş ötesi füzeleri ateşleyebilme kabiliyetine sahiptir. 5. nesil olan MMU, stealth karakteristiğe sahip olması gerektiği için bazı füzeleri gövde içinde taşıyabilmektedir. Gövde içi mühimmat taşıma kapasitesi ise 1000 libredir.

MMU’nun taşıyacağı bazı yerli mühimmatlar:

Gövde içinde taşınabilecek yerli füzeler:

  • Yerli Hava-Hava füzelerinin tamamı
  • Yerli Güdüm Kitli MGK-82/83 Bombaları
  • Minyatür Bomba vb.

TUSAŞ-HAVELSAN İşbirliği

Hava Elektronik Sanayii (HAVELSAN) ve Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ) arasında imzalanan anlaşma çerçevesinde HAVELSAN;

  • Gömülü Eğitim/Simülasyon
  • Bakım ve Eğitim Simülatörleri
  • Mühendislik Desteği
  • Siber güvenlik ve yazılım geliştirme

Proje kapsamında HAVELSAN’da 400-500 mühendisten oluşan bir ekip Milli Muharip Uçak için 20 milyon satırın üzerinde kod yazacak.

Milli Muharip Uçak Motoru

Milli Muharip Uçak’ın motoru için 3 adet olasılık masada. Bunlardan bir veya birkaç tanesinin MMU’nun geleceğini belirlemesi muhtemel.

  1. İngiliz Rolls Royce firması ile Kale firmasının ortak olarak geliştireceği bir turboan motorun MMU’da kullanılması
  2. Dışardan hazır alım yapılarak isterleri karşılamayan bir motor kullanılması (Blok 1 için bu motor muhtemelen F-110 olacak.)
  3. TRMotor’un geliştireceği yerli turbofan motor

Teknik Özellikler

  • 14 metre kanat açıklığı
  • 21 metre uzunluk
  • 6 metre yükseklik
  • 55.000 ft maksimum irtifa
  • 9/-3 arası G limiti
  • 1.8 mach maksimum hız

One Response
  1. Taner Temmuz 16, 2021 Reply

Bir yorum bırak

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar işaretlendi*