Yıl 1989… Güneydoğu’da artamaya başlayan terörü destekleyen ülkelerden biri de Suriye… Türkiye ile Suriye ilişkileri, o yıllarda çok gergin. Bölücü terör örgütü PKK’nın sözde lideri Abdullah Öcalan Şam’da…
Gergin ilişkiler, sınırımızın içinde uçan Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü’ne ait BN-2 Islander tipi çift motorlu, silahsız uçağın Suriye Mig-21’leri tarafından düşürülmesiyle tırmanıyor… İşte o olayın perde arkası…
Türkiye’de uçak kullanan kamu kurumlarından biri de Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü. Filosunda iki uçak bulunan kurum, bu uçakların gövde altına takılan kameralarla havadan harita çıkartılması, arazi taraması gibi görevleri gerçekleştiriliyor. Bu uçaklar, önceden alınan izinlerle, Türkiye’nin dört bir tarafında uçuşlar gerçekleştiriyor. (Bkz; TÜRKİYE’NİN ARA UÇAK İHTİYACI | HAVA KUVVETLERİ ARA UÇAK ALIMI YAPACAK MI?)
İşte o uçuşlardan biri 1989 yılının Ekim ayında planlanmıştı. Suriye ile yapılan görüşmelerin ardından sınırda çekim izinleri alınmış, yayınlanan NOTAM (Notice to Air Man – Havacılara Bilgi Notu) ile uçuş tüm dünyaya bildirilmişti. 21 Ekim 1989’da gerçekleşecek uçuşun Adana’dan başlayacaktı.
Sabah 09.00’da uçak Pilotlar Emekli Hava Pilot Binbaşı İsmail Faik Aytan (39 yaşında, sorumlu pilot) ve ikinci pilot Talat Gençer (29 yaşında) yönetiminde havalanacak, Hatay’da Altınözü İlçesi yakınlarındaki sınır bölgesinde uçacaktı. Tapu Kadastro uçuşunda Islander BN-2A-3 tipi uçakta ayrıca teknisyen olara Yusuf Gören (45 yaşında Tapu Kadastro Görevlisi), Selahattin Çelik (29 yaşında Tapu Kadastro’da mimar) ile Fikri Köşker (25 yaşında Harita Mühendisi) de bulunacaktı.
İngiliz Islander şirketinin imalatı BN-2 tipi çift motorlu uçak, piston motorlu, sabit iniş takımlı bir uçaktı. Üstten kanatlı uçak, 1960’ların başında tasarlanmış ve uzun yıllar imalatta kalmıştı. Kısa meydanlara inip kalkabilen BN-2, 9 koltuk kapasiteliydi. Hava taşımacılığının yanı sıra takılan özel sistem veya radar gibi ekipmanlarla farklı görevlerde de kullanılabiliyordu. (Bkz; DORNİER DO27| ALMANYA’DAN ADANA’YA TARİHİ DO27 UÇUŞU)
Bu fotoğraf, Ali Enis tarafından 1980’lerin sonunda Eskişehir’de çekildi. Düşürülen BN-2 uçağı görev uçuşu için Eskişehir’e gelmiş, Ali Enis de bu uçakla uçmuştu.
İLK UÇUŞ
Uçak, Adana’dan sabah 09.00’da havalandı. Ancak bölgedeki olumsuz hava şartları nedeniyle pilotlar görevi iptal etti. Adana Şakirpaşa Havalimanı’na indi. Havanın açmasıyla birlikte Islander tipi uçakla saat 11.00’de ikinci uçuş planlandı. Görüşün düzelmesinin ardından pilotlar zamanında kalktı.
Islander uçağı, saatler 11.40’ta bölgeye gelerek çalışmalara başladı. Türkiye tarafında uçan Islander, Suriye radarlarından da takip ediliyordu. Hatay’da bulunan Türk Hava Kuvvetleri’ne ait radar, bir anda Suriye tarafından gelen iki Mig-21 tipi uçağı teşhis etti.
Suriye uçakları, Tapu Kadastro’nun Islander’ının sınırı ihlal ettiğine kanaat getirmişti. Mig 21 tipi uçaklar, hiçbir uyarı yapmadan Türk uçağına saldırdı. Makineli toplar ateşlendi. Islander’ın gövdesini parçalayan mermiler sonrasında uçak havada alev topuna dönmüştü. Uçak, sınır yakınlarındaki Altınözü İlçesi’ne 10 kilometre mesafede Akkerpiç Tepesi’ne düştü. Bu bölge ile sınır arasındaki mesafe yaklaşık 20 kilometreydi. Islander’ın enkazı geniş bir alana yayılmış, uçakta bulunan 5 kişi hayatını kaybetmişti. (Bkz; İHA’LARIN GELECEĞİ VE TÜRKİYE -1)
SINIR İHLALİ İLE VURULDU
Suriye Mig-21’lerinin Türk sınırını ihlal ederek savunmasız, önceden bilgisi verilmiş Islander uçağını vurması üzerine bölgeye hemen Türk Hava Kuvvetleri’ne bağlı savaş uçakları gönderildi. Mig-21’ler Tapu Kadastro uçağını düşürüp hemen üslerine dönmüştü.
Gelişmeler üzerine iki ülke kısa sürede savaşın eşiğine kadar gelmişti. Diyarbakır ve Malatya’dan uçaklar, bölgede devreyi uçuşlarına başlattı. Suriye’nin Ankara Büyükelçisi Muhammed Munib Rifai hemen Dışişleri Bakanlığı’na çağırılarak sert bir nota verildi.
Suriye ani bir manevra ile hemen özür diledi. Tazminatlar konusunda görüşmelerin başlamasını talep etti. Kazada hayatını kaybedenlerin ailelerine tazminat ödeneceğini, düşürülen uçağın yerine yenisinin alınacağını bildirdi.
TÜRKİYE – SURİYE PROTOKOLÜ
21 Ekim 1989 tarihinde düşürülen Türk Tapu Kadastro uçağı ile ilgili olaya ilişkin olarak Türk ve Suriye Arap Heyetleri arasında 4-7 Şubat 1990’da Şam’da ve 28-31 Mart 1990 tarihlerinde Ankara’da yapılan görüşmeler sonucunda anlaşma yaptılar. Suriye, olayda hayatını kaybeden 5 kişilik mürettebat için 250 bin dolar, ailelerine toplam 1 milyon 750 bin dolar ödemeyi kabul etti.
Ayrıca düşürülen BN-2 uçağı için 1 milyon 238 bin dolar, uçaktaki hava kamerası ve sistemleri için 192 bin dolar tazminat konusunda anlaşıldı. Anlaşma 16 Şubat 1990 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti adına Büyükelçi Erhan Tunçel ile Suriye Arap Cumhuriyeti adına Büyükelçi Muhammed Munib Rifai tarafından imzalanarak yürürlüğe girdi. (Bkz; KUYRUĞU KOPMAK ÜZERE OLAN B-17 BOMBARDIMAN)
TAZMİNATLA UÇAK ALINDI
Tazminat sonrasında Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü’ne BN-2’nin turboprop motorlu yeni bir modeli alındı. Kameralar takıldı. Bu uçak halen görevini sürdürüyor.
Kaynak: Kokpit Aero / Yazar: Tolga Özbek
