Avrupalı ve Amerikalı havayolu lobileri Körfez bölgesindeki hızlı büyüyen havayolu tehlikesine işaret ediyor.
Bugün Boeing veya Airbus fabrikasını ziyaret ettiğinizde özellikle uzun menzilli imalat hatlarının önemli bölümünün körfez bölgesi olarak adlandırılan ve Emirates, Qatar, Etihad gibi havayollarının başını çektiği şirketler için imal edilen uçakları görürsünüz. (Bkz; HAVAYOLLARININ ELİNDEKİ GİZLİ HAZİNE; BİG DATA (BÜYÜK VERİ))
Son yıllarda körfez bölgesinden gelen milyarlarca dolarlık uçak siparişleri, hızlı büyüme özellikle Avrupa ve Amerika’daki havayolu lobisini harekete geçirmiş durumda. Hükümetlere baskı yapan lobiler, bu büyümenin çok hızlı olduğuna dikkat çekiyor.
Ancak uçak imalatçılarının oluşturduğu lobiler ise farklı bir açıya dikkat çekiyor. Körfezdeki şirketlerin verdiği devasa siparişler hem ABD hem de Avrupa ekonomisinde önemli bir gücü oluşturuyor.
İşin bir başka önemli boyutu ise Türk Hava Yolları. Acaba körfez bölgesinden sonra sıra THY’ye mi gelecek?
Contents
AVRUPA BİRLİĞİ ÖNLEM ALACAK MI?
Avrupa Birliği, birlik üyesi ülkelerin havayollarının, agresif bir büyüme gösteren Körfez ülkelerinin taşıyıcıları ile rekabet edemeyecekleri endişesiyle bazı önlemler almaya yöneliyor. İlk etapta körfezin üç büyük havayolu Emirates, Etihad ve Qatar Airways’in Avrupalı havayolları ile yapacakları ortaklık ve satın almalara sınırlamalar getirilecek.
Birleşik Arap Emirlikleri’nin iki büyüğü Emirates ve Etihad Airways ile Katarlı Doha merkezli Qatar Airways’in Avrupa pazarındaki agresif büyüme planları iki büyük havayolu Lufthansa ve Air France’da rahatsızlık yarattı. Özellikle Etihad ve Qatar Airways’in Avrupalı birçok havayoluyla ortaklıklar kurması, satın almalar gerçekleştirmesi tedirginliğin artmasına neden oldu. (Bkz; AERODİNAMİK UZMANI İLE SAVUNMA SANAYİİ VE HAVACILIK ÜZERİNE SÖYLEŞİ)
HAVAYOLLARINA VERİLEN SÜBVANSİYONLAR RAHATSIZLIK YARATIYOR
Birçok Avrupalı şirketin Körfezin bu üç havayoluyla rekabet etmekte zorlanması üzerine Avrupa Birliği’nde alarm zilleri çaldı. Son 10 yılda bu üç havayolunun devletten aldıkları sübvansiyonun oyutunun 39 milyar doları aştığı, bu sayede Airbus ve Boeing’e milyarlarca dolarlık uçak sipariş veren havayollarıyla Avrupalı taşıyıcıların rekabet etmesinin çok zor olduğu belirtildi.
Körfez merkezli taşıyıcıların bu hızla büyümeye devam etmeleri halinde Avrupa’da havacılık endüstrisinde yüzbinlerce kişinin işsiz kalabileceği tezleri ortaya atılıyor.
AMERİKAN ŞİRKETLERİ DE RAPOR HAZIRLADI
Körfez havayollarının hızlı büyümesi sadece Avrupalı şirketleri değil ABD’li taşıyıcıları da rahatsız ediyor. American Airlines, Delta Airlines ve United Airlines’ın hazırladığı raporlara göre 2004 yılından bu yana Qatar, Etihad ve Emirates’in devletten sürekli sübvansiyon alıyor. Bu sübvansiyonlar mali yardımın yanı sıra, yakıt yardımı ve düşük havalimanı vergileri şeklinde de oluyor. Karşılıksız mali yardımlar, pazarda haksız rekabete neden oluyor ve bu şirketlerin çok hızlı büyümesine, çok büyük miktarlarda uçak siparişi vermelerini sağlıyor.
Birleşik Arap Emirlikleri’nde şirketlerin yanı sıra havacılık sektörünün şeffaf bir yapıda olmaması da bir başka eleştiri konusu. Örneğin Emirates Yönetim Kurulu Başkanı Şeyh Ahmed bin Said el-Maktum’un aynı zamanda Dubai Sivil Havacılık Otoritesi Başkanı, Dubai Havalimanı ve yer hizmetleri şirketi Dnata’nın da yönetim kurulu başkanı olması örnek gösteriliyor.
AB-KÖRFEZ ARASI UÇUŞLAR 3 KAT ARTTI
AB ile Körfez ülkeleri arasındaki tarifeli uçuş sayısı son 10 yılda üç kat artarak 38 milyona ulaştı. Birleşik Arap Emirlikleri havayollarının Avrupa hattında bugün Çin, Hindistan ve Japonya’dan çok daha fazla direk uçuşu var. AB, yabancı havayollarının birlik üyesi havayollarında yüzde 49 olan hisse ortaklığı sınırını daha da aşağı seviyelere çekmenin planlarını yapıyor. Etihad Airways’in Alitalia’da yüzde 49, Air Berlin’de ise yüzde 29 hissesi bulunuyor.
Birleşik Arap Emirlikleri’nin 26 birlik üyesi ile karşılıklı ekonomik işbirliği anlaşması var. 23 ülkeyle de hiçbir kısıtlama olmaksızın sınırsız trafik hakkı bulunuyor. Emirates Havayolları’nın 5.trafik hakkıyla da Milan-Malpensa Havalimanı’ndan ABD’de New York JFK Havalimanı’na sefer yapma hakkı mevcut. (Bkz; TÜRKİYE’NİN ARA UÇAK İHTİYACI | HAVA KUVVETLERİ ARA UÇAK ALIMI YAPACAK MI?)
ETİHAD AVRUPALI ŞİRKETLERE YATIRIM YAPIYOR
Emirates, Frankfurt, Münih, Hamburg, Düsseldorf, Amsterdam ve Paris’ten topladığı yolcuları Dubai’ye getiriyor, oradan da Doğu’daki destinasyonlara dağıtıyor. Bu bağlamda Dubai Havalimanı Ortadoğu’nun en büyük hub’larından ve transit merkezlerinden biri haline geldi. Etihad Airways ise çok farklı bir strateji izledi.
Avrupa’da özellikle mali açıdan zorluk yaşayan, büyüme potansiyeli olan havayollarından hisse satın alma yoluna gitti. Etihad Avrupa’da ilk yatırımını İtalya’nın milli havayolu Alitalia’da yaptı ve 2009 yılında bu şirketin yüzde 49’luk hissesi için 2.25 milyar dolar ödedi. 2012 yılında ise İrlandalı Air Lingus’un yüzde 5’ini aldı sonradan bu hissesini British Airways’in de içinde bulunduğu IAG grubuna sattı.
Etihad’ın bir diğer ortaklığı 2013 yılında yüzde 49’unu satın aldığı Air Serbia ile oldu. Geçtiğimiz yıl da İsviçre merkezli Darwin Airlines’ın yüzde 33’ünü alarak, Etihad Regional markasını oluşturdu.
British Airways’in yüzde 10’luk hissesine sahip olan Qatar Airways, dünyanın en işlek transit havalimanlarından biri olan Heathrow Havalimanı’nın yüzde 20’sini de satın alarak çok stratejik bir yatırım yaptı. Qatar Airways son olarak İtalya’da iç hat yolcu pazarının yüzde 6’sına hakim olan Meridiana Havayolları’nın yüzde 49’unu almak için masaya oturdu.
Etihad Airways’in Avrupa’daki ortaklıkları
Air Berlin: % 29.2 (2012 yılında satın aldı)
Alitalia: % 49 (2009 yılında 2.25 milyar ödedi)
Air Serbia: % 49 (2013 yıılnda satın aldı)
Darwin Airlines: % 33 (İsviçre hükümeti 2015 yılında hisse satışını onayladı, Etihad Regional markası kuruldu)
Aer Lingus: % 5 (Mart 2015’te bu hisseyi IAG grubuna sattı)
Qatar Airways’in Avrupa’daki yatırımları
IAG Group: % 10 hisse
Heathrow Airport: % 20 hisse
Meridiana Airlines : % 49’unu almak için görüşmeler sürüyor.
BOEING’TEN THY VURGUSU
Birleşik Arap Emirlikleri’nin başkenti Abu Dhabi’de 10 Mart 2016 tarihinde düzenlenen havacılık toplantısına ise Boeing Başkan Yardımcısı Bertrand-Marc Allen, Körfez bölgesindeki havayolu şirketleriyle rekabet edebilecek tek şirketin Türk Hava Yolları olduğunu söyledi.
Bölgedeki havacılık gelişmelerinin masaya yatırıldığı zirvede konuşan Boeing’in Başkan Yardımcısı, “Karşılaştırmak gerekirse, THY ve Emirates’in rakamları birbirlerine yakın. Ancak Türkiye’nin en büyük gücü, 79 milyonluk nüfus. Birleşik Arap Emirlikleri’nin nüfusu ise 9 milyon. THY dışarıdan aldığı transit yolcu kadar Türkleri de uçuruyor. Körfez bölgelerinde ülkelerin nüfusları az. Bu açıdan THY bölgede hızla büyüyen havayollarının en büyük rakibi olmaya devam edecek”
SIRA THY’YE GELİR Mİ?
Henüz Türk Hava Yolları’nın Avrupa’da havayolu satın almak gibi bir girişimi gündemde yok. Ancak Avrupalı şirketler, THY’nin de hızlı büyümesinden rahatsız. Bir yandan körfezdeki şirketlerin büyümesi için önlerinde tek duvarın THY olduğuna inanırken bir yandan da Türkiye’nin hava taşımacılığından aldığı payın giderek yükselmesi, Avrupalı şirketleri düşündürüyor. (Bkz; SİPER YÜKSEK İRTİFA HAVA SAVUNMA SİSTEMİ (HİSAR-U))
Fatih YILMAZ/Kokpit.aero
