Türkiye’nin Turbofan ve Turbojet Motor Projeleri

Türkiye’nin savunma ve havacılık endüstrisindeki en büyük eksikliklerinden biri olan motorlar alanında TUSAŞ Motor Sanayii (TEİ) ve Kale ARGE başta olmak üzere birçok şirketimiz faaliyetler yürütmekte. Geçmişte küçük çaplı motorlar üreten ve az sayıda motor projesi yürüten şirketlerimiz; tasarım, üretim ve malzeme kabiliyetlerinin artması ve elde edilen deneyimler sayesinde proje sayısını önemli ölçüde arttırdı.

Projelerin sayısı artarken şirketlerin ürün yelpazesi de her geçen gün genişliyor. Geçmişte yabancı ülkelerden tedarik edilen motorlar ile hayata geçen birçok savunma projesinde geliştirilen yerli turboprop, turboşaft, turbojet ve turbofan motorlara geçiş süreci başladı. TEİ-TJ300 ve Orta Menzilli Gemisavar Füzesi örneğinde olduğu gibi yerli motorların ortaya çıkmasından sonra başlayan savunma projeleri de mevcut. (Bkz; Milli Füzeler İçin Ramjet ve Turbojet Motor Çalışmaları Devam Ediyor)

Kale ARGE’nin Turbojet Motor Projeleri

Ağırlıklı olarak ROKETSAN ve TÜBİTAK SAGE gibi firmaların geniş ürün yelpazelerine hitap eden füze motorlarını üretme hedefi ile yola çıkan Kale ARGE, KTJ-3200 Turbojet Motoru ile sektöre giriş yapmıştır. Şirket bu motordan elde edilen birikimler ile birçok yeni projeye başlamıştır.

  • KTJ-1750 Turbojet Motoru
  • KTJ-3200 Turbojet Motoru
  • KTJ-3700 Turbojet Motoru
  • ARAT Projesi

Kale KTJ-3200 Turbojet Motoru

kale arge ktj 3200 turbojet motor projesi

SOM Seyir Füzesi ve Atmaca Anti-Gemi Füzesi başta olmak üzere birçok yerli füze sisteminde kullanılabilecek olan KTJ-3200 Turbojet Motoru, Fransa’dan ithal edilen TR40 motorlarının yerini alacaktır. 3.2kN/680lbf itiş gücüne sahip olan milli füze KTJ-3200 için çalışmalar 2012 yılında başlamıştır. KTJ-3200’ün tedariki ve SOM ile Atmaca Seyir Füzelerine entegrasyonu için protokol, İDEF 2021 sırasında imzalanmıştır. Halihazırda teslimatları süren motor ile ilgili detaylara “SOM ve Atmaca’ya KTJ-3200 Tedariki ve Entegrasyonu” haberimizden ulaşabilirsiniz.

Açık kaynaklarda KTJ-3200’ün daha gelişmiş bir versiyonu olan ve Gezgin Seyir Füzesinde kullanılacağı iddia edilen KTJ-4500 adında bir motorun da Kale ARGE tarafından geliştirildiği iddia edilmektedir. Ancak geçtiğimiz yıl Gezgin Seyir Füzesinde kullanılacak olan motorun geliştirilmesi için ARAT Projesinin başlatıldığı açıklanmıştı. Ancak KTJ-4500’ün ARAT Projesinin eski ismi mi olduğu yoksa bir söylentiden mi ibaret olduğu bilinmiyor.

Kale KTJ-1750 Turbojet Motoru

KTJ-1750 Turbojet Motoru, ROKETSAN firması tarafından geliştirilen Çakır Füze Ailesine güç verecek. 275 kg ağırlığa sahip olan füzeni 150 km’nin üzerinde bir menzile sahip olmasını sağlayacak olan KTJ-1750‘nin kalifikasyon süreci 2022 yılının son çeyreğinde başlayacak.

KTJ-1750’nin güç vereceği Çakır Füzesi ise modüler tasarımı ile ön plana çıkmakta. Kara, deniz ve hava platformlarında taşınabilecek olan füze birçok amaç ile kullanılabilecek. Elektronik harp füzesi, seyir füzesi ve anti-gemi füzesi gibi varyantları olacak olan mini seyir füzesinin çok çeşitli arayıcı başlıklar ile donatılabilecek. (Bkz; Jet Motorlu İHA ve SİHA Projeleri)

Kale KTJ-3700 Turbojet Motoru

Kale ARGE’nin öz kaynakları ile geliştirilen ve 2022’nin 2. çeyreğinde testleri başlayacak olan KTJ-3700 Turbojet Motoru, 50 kg ağırlığa sahip. 10 km irtifada görev yapabilecek olan KTJ-3700, güç verdiği platformu ses hızına çok yakın hızlarda (0,95 mach) uçurabilecek.

KTJ-3200’e oranla daha az yakıt harcayan ve daha yüksek itki gücüne sahip olan motor, Atmaca Gemisavar Füzesinden daha ağır olan Kara Atmaca Füzesine güç verecek. KTJ-3700’ün Kara Atmaca’yı en az 280 km menzile ulaştırması bekleniyor. Bu motorun diğer yerli füzelere takılıp takılmayacağı ve füzelerin menzilini nasıl etkileyeceği hakkında resmi bir açıklama yapılmadı.

ARAT Projesi

gezgin

Kale ARGE’nin turbojet motor projeleri arasında en önemlilerinden biri de şüphesiz ARAT Projesi. Türkiye’nin en uzun menzilli seyir füzesi olacak olan Gezgin’in motorunun üretilmesi amacı ile başlatılan ARAT Projesi, bu alanda dışa bağımlılığı bitirecek.

Büyük bir gizlilik ile yürütülen Gezgin Seyir Füzesinin motorunun üretileceği projenin adı olan ARAT, Türk mitolojisinde ölüm balığı anlamına geliyor. (Bkz; Akbaba Füzesi)

Kale ARGE’nin turbojet motor projeleri dışında turbofan motorlar üzerine de çalıştığı biliniyor. Bu motorlar mevcut füzelerin menzillerinin çok daha yukarılara taşınmasını sağlayacak.

TEİ’nin Turbojet ve Turbofan Motor Projeleri

Kale ARGE ile birlikte havacılık motorlarındaki lokomotif şirketlerimizden bir diğeri de TEİ. TUSAŞ Motor Sanayii (TEİ), Kale ARGE’nin aksine hem füzeler için hem de hava araçları için çeşitli turbofan ve turbojet motor çalışmaları yürütüyor. Ayrıca şirket ürettiği pistonlu ve gaz türbinli birçok motor ile geniş bir ürün yelpazesine sahip.

  • TEİ-TJ35 Turbojet Motoru
  • TEİ-TJ90 Turbojet Motoru
  • TEİ-TJ300 Turbojet Motoru
  • TEİ-TJ400 Turbojet Motoru
  • TEİ-TF6000 Turbofan Motoru

TEİ-TJ35 ve TEİ-TJ90 Turbojet Motorları

tei tj90 turbojet motor

TEİ-TJ35 Turbojet Motoru için AR-GE çalışmaları 2004 yılında başlamıştı. Fazlası ile küçük bir motor olan ve itki gücüde zayıf olan TEİ-TJ35’in seri üretimi gerçekleşmemiştir. Ancak TEİ’ye daha gelişmiş motorların üretimi için gereken tecrübeyi sağlamıştır.

TEİ-TJ90 Turbojet Motoru için çalışmalar 2011 yılında başlamıştır ve motorun ilk uçuşlu testi 2013 yılında gerçekleştirilmişti. Şimşek Hedef İHA’da kullanılan TEİ-TJ90, 90 lbf azami itki gücüne sahiptir.

TEİ-TJ300 Turbojet Motoru

TEİ-TJ300 Orta Menzilli Gemisavar Füze Motoru için çalışmalar 2017 yılında başlamıştır. TÜBİTAK desteği ile geliştirilen motor, ROKETSAN’ın Orta Menzilli Gemisavar Füzesi’ne (OMGS) güç verecek. TEİ-TJ300 Turbojet Motoru, 224 mm çapa sahip küçük bir motor olmasına rağmen 1.342 Newton itki üreterek kendi sınıfının rekorunu kırmıştır.

TEİ-TJ400 Turbojet Motoru

Hakkında halihazırda hiçbir resmi açıklama yapılmamış olan TEİ-TJ400 Turbojet Motoru, TUSAŞ Motor Sanayii tarafından geliştirilmekte ve 1,800 N itiş gücü üretmesi beklenmektedir. Motorun varlığı, TEİ-TJ300 motorunun çalıştırılması sırasında, bilgisayar ekranında istemsizce görünmesi sonucu olmuştur.

TEİ-TF6000 Turbofan Motoru

TUSAŞ Motor Sanayii bünyesinde yürütülen motor projeleri arasında en önemlilerinden biri şüphesi TEİ-TF6000. TUSAŞ Motor Sanayii’nin 2 yıldır üzerinde çalıştığı motor 6000 libre itiş gücü üretebiliyor. Art yanıcı ile birlikte motorun itiş gücü 10.000 libreye kadar çıkıyor.

Baykar Teknoloji firması tarafından geliştirilen insansız savaş uçağı Bayraktar Kızılelma’nın (MİUS – Muharip İnsansız Uçak Sistemi) ihtiyacı olan itiş gücünü fazlası ile karşılayan TEİ-TF6000’in MİUS‘ta kullanılması planlanıyor. Ayrıca TF6000’in gelecekte, TUSAŞ’ın İHA yol haritası içerisinde yer alan lambda kanatlı, stealth insansız savaş uçağı TİSU/TİUS’da da kullanılabileceği tahmin ediliyor.

Gelecekte üretilmesi muhtemel ve TF6000’den daha yüksek itiş gücüne sahip turbofan motorlar, Hürjet ve MMU gibi daha yüksek tonajlı uçaklara da güç verebilir.

MMU İçin Yerli Turbofan Motor

Türk savunma ve havacılık sektörünün amiral projeleri arasında yer alan Milli Muharip Uçak içinde yerli bir turbofan motorun üretimi hedefleniyor. Bu kapsamda çeşitli seçeneklerin değerlendirilme süreci devam ediyor. TRMotor firmasının üreteceği yerli bir motorun MMU’ya güç verebilmesi için çalışmalar sürüyor. Ayrıca İngiliz Rolls Royce firması ile Kale ARGE ortaklığının da Milli Muharip Uçak’a güç verecek olan motoru üretmesi olası. Bu olasılıklar dışında TUSAŞ Motor Sanayii’nin de turbofan motor geliştirebileceği biliniyor.

Savunma Sanayii Başkanı İsmail Demir, 1 Temmuz 2022 tarihinde Milli Muharip Uçak’ın motoru için teklife çağrı dosyasının (TÇD) yayınlandığını açıklamıştır. Milli Muharip Uçak’ta kullanılacak olan turbofan motor ile ilgili detaylar yakın bir gelecekte netleşecek.

Bir yorum bırak

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar işaretlendi*