Soğuk Savaş yıllarında Sovyetler Birliği ile Amerika Birleşik Devletleri (ABD) arasında keşif savaşı yaşanıyordu. ABD önce U-2’lerlde Sovyet toprakları üzerinde uçmaya başladı. Ancak gelişen füze teknolojisi sonrasında vurulmaya başlayan U-2’ler, daha fazla kayıp yaşanmaması için geri plana çekilmek zorunda kalındı. ABD’nin çok daha performanslı bir uçak ihtiyacı sonrasında Lockheed şirketi SR-71’i geliştirdi.
Saatte 3 bin 540 kilometre yani ses hızının tam üç katı süratle uçabilen SR-71, 85 bin feet (25 bin 900 metre) yüksekliğe çıkabiliyordu. O yıllarda bu irtifaya çıkabilecek yani SR-71’i önleyecek bir uçak yoktu. Yerden atılan füzeler ise yetersiz kalıyordu. SR-71 birkaç yıl Amerikalıların Sovyetler üzerindeki keşif çalışmalarını başarıyla yapmasını sağlayadı.
Ancak bir gün SR-71’e çok yaklaşan bir uçak füze kitlemesi gerçekleştirdi. ABD’li pilotlar güçlükle kaçabildi. İşte o kitlemeyi yapan Mig-25’ti. Açıkçası kimse Sovyetlerden bu kadar yüksek performanslı bir uçak yapacaklarını bekleniyordu…
Contents
MİG-25’İN NATO KOD ADI FOXBAT
Mikoyan-Gurevich tasarımı MiG25 (NATO kod adı “Foxbat”) gökyüzüyle 1964 yılında buluştu. 6 yıl süren test ve geliştirme çalışmalarının ardından uçak 1970’te hizmete girdi. Maksimum güçle ses hızının 3,2 katına ulaşabilen uçak, çok yüksek irtifalarda hızla çıkabiliyordu. Ama daha önemlisi, gelişmiş hava-hava füzeleriydi. Tasarımı, performansı ve silahları ile 1970’lerde çoğunlukla Amerikan F-15 uçaklarıyla karşılaştırılmaya başlanmıştı.
JAPONYA’YA İLTİCA UÇAĞIN GÜCÜNÜ ORTAYA ÇIKARDI
Uçak hakkında çok az bilgi vardı. Amerikalıları ürküten uçak ile ilgili sırlar 1976’da çözülmeye başlandı. Tarihler 6 Eylül 1976’yı göseterirken Rus Viktor Belenko adlı pilot, Mig25’le kaçarak Japonya’ya iltica etti. Uçağı Hakodate Havalimanı’na indirdi.
Fırsatı kaçırmayıp uçağı görmek üzere hemen Amerikalı uzmanlar Japonya’ya uçtu. Yapılan incelemede Amerikalıları şaşırtan bazı teknolojiler uçağa eklenmişti. Savaş uçağının kaba görüntüsünün altında yüksek itiş gücüne sahip olan motorlar dikkat çekiyordu. Ayrıca gövdenin dayanıklılığı ve hafifliği için de titanyum tercih edilmişti.
Radar sistemleri de uzun menzilliydi. Radar çalıştırıldığında aynı anda uçak birçok hedefi takip edebiliyordu. Performansı sayesinde uçak hava-hava görevlerinin yanı sıra keşif amaçlı da kullanılmaya başlandı.
Japonya’da 67 gün boyunca detaylı olarak incelenen uçak, daha sonra Sovyetler Birliği’ne iade edildi. ABD’li yetkililer, gördükleri karşısında çok etkilenmişti.
YÜKSEKTEN UÇMAK İÇİN TASARLANDI
Mi-25, yüksek hızlara çabuk çıkma ve yüksek irtifaya ulaşmasına çok güçlü olan Tumansky R-15(B) turbojet motorları yardımcı oluyordu. Ancak bu motorlar fazla yakıt harcıyordu. Bu nedenle uçağın daha fazla havada kalabilmesi için hız limiti 2,5 Mach ile sınırlandırılmıştı. Yüksekte stabil bir uçuş sunan Mig25’i alçaktan uçurmak tehlikeliydi. Birçok kontrol sorunu yaşanmıştı.
Uçağın harekat çapı 300 kilometreydi. Maksimum menzil ise ses altı süratlerde 1200 kilometreye kadar çıkabiliyordu. Uçağı Japonya’ya katıçan Pilot Belenko’nun yakıtı bitmiş ancak dikkatli bir planlama ile Mig-25’i indirmeyi başarmıştı. İniş sırasında telsiz konuşması yapamadığı için kalkışta olan bir sivil yolcu uçağını adeta sıyırmış, pist dışındaki toprak alanda durabilmişti.
Bu kaçış hikayesi, Sovyetler tarafında tam bir hayal kırıklığı yaratmıştı. Hemen yeni bir Mig-25 modeli geliştirilmesi için çalışmalar başlatıldı. Mig-25PD olarak adlandırılan modelde RP-25 Saphir radarı kullanıldı. Kızılötesi arama ve takip sistemleri ve daha güçlü motorlar uçağın artılarıydı. İlk imal edilen 370 adet Mig-25P modeli, PD’ye yapılan değişiklerle yükseltildi.
TOPLAM 1190 ADET İMAL EDİLDİ
Uçaktan Sovyetler Birliği döneminde toplam 1190 adet imal edildi. Uçak Sovlet Hava Kuvvetleri’nin yanı sıra bazı Doğu Blok ülkelerine de verildi. İmalat 1984’te durdu. Uçağın kullanıcıları arasında Sovyetler Birliği Hava Kuvvetleri’nin yanı sıra Bulgaristan, Cezayir, Hindistan, Irak, Libya ve Suriye bulunuyordu.
YÜKSEKTEN UÇMAK İÇİN TASARLANDI
Uçağın yüksek hızlara çabuk çıkma ve yüksek irtifaya ulaşmasına çok güçlü olan Tumansky R-15(B) turbojet motorları yardımcı oluyordu. Ancak bu motorlar fazla yakıt harcıyordu. Bu nedenle Mig-25’in daha fazla havada kalabilmesi için hız limiti 2,5 Mach ile sınırlandırılmıştı. Yüksekte stabil bir uçuş sunan Mig-25’i alçaktan uçurmak tehlikeliydi. Birçok kontrol sorunu yaşanmıştı.
Uçağın harekat çapı 300 kilometreydi. Maksimum menzil ise ses altı süratlerde 1200 kilometreye kadar çıkabiliyordu. Uçağı Japonya’ya katıçan Pilot Belenko’nun yakıtı bitmiş ancak dikkatli bir planlama ile Mig-25’i indirmeyi başarmıştı. İniş sırasında telsiz konuşması yapamadığı için kalkışta olan bir sivil yolcu uçağını adeta sıyırmış, pist dışındaki toprak alanda durabilmişti.
Bu kaçış hikayesi, Sovyetler tarafında tam bir hayal kırıklığı yaratmıştı. Hemen yeni bir modeli geliştirilmesi için çalışmalar başlatıldı. Mig-25PD olarak adlandırılan modelde RP-25 Saphir radarı kullanıldı. Kızılötesi arama ve takip sistemleri ve daha güçlü motorlar uçağın artılarıydı. İlk imal edilen 370 adet Mig-25P modeli, PD’ye yapılan değişiklerle yükseltildi.
TOPLAM 1190 ADET İMAL EDİLDİ
Mig-25’ten Sovyetler Birliği döneminde toplam 1190 adet imal edildi. Uçak Sovlet Hava Kuvvetleri’nin yanı sıra bazı Doğu Blok ülkelerine de verildi. İmalat 1984’te durdu. Uçağın kullanıcıları arasında Sovyetler Birliği Hava Kuvvetleri’nin yanı sıra Bulgaristan, Cezayir, Hindistan, Irak, Libya ve Suriye bulunuyordu.
İRAN-IRAK SAVAŞI
Irak Hava Kuvvetleri’ndeki Mig-25’ler, İran’a karşı ciddi başarı kazandı.
19 Mart 1982: İran Hava Kuvvetleri’ne ait F-4E vuruldu. Uçak yaralı olarak İran’a dönebildi. Şubat 1983: Irak Mig-25’i, İran C-130’unu düşürdü.
Mayıs 1983: Irak Mig-25PD uçağı, İran F-5E uçağını indirdi.
21 Mart ve 5 Haziran 1984: Iraklılar iki F-4E düşürdü.
23 Şubat 1986: İran’a ait EC-130E uçağı Irak Mig-25PD tarafından vuruldu.
10 Haziran, 5 Ekim 1986: İki RF-4E uçağı düşürüldü.
Iraklıların en başarılı pilotu, Albay Muhammed Rayyan’dı. 8’i Mig-25’le toplam 10 hava zaferine sahipti. Ancak Albay Rayyan, 1986’da İran F-14 uçaklarınca vurularak düşürüldü.
Savaş sırasında Irak Mig-25’leri 19 İran uçağını vurdu. Ayrıca farklı ülkelere ait 4 jet de düşürüldü. Bunlar arasında Cezayir Hava Kuvvetleri’ne ait İran’a uçan Gulfstream GIII ile Suriye Hava Kuvvetleri’nin Mig-21 uçakları da vardı.
Araştırmacı Tom Cooper’a göre 9’u keşif biri de avcı toplam 10 Irak Mig-25’i İran F-14’leri tarafından vuruldu.
KÖRFEZ SAVAŞI’NDA F/A-18 VURDU!
1991’deki ilk Körfez Savaşı sırasında Irak Hava Kuvvetleri’ne ait savaş uçağı, Amerikan F/A-18’ini düşürdü. Olay, operasyonun ilk geceği meydana geldi. Gece bombardıman görevi için havalanan Amerikan Donanması’na ait Yarbay Scott Speicher tarafından uçurulan F/A-18, Irak Hava Kuvvetleri’nden Üsteğmen Zahir Davud tarafından düşürüldü. Mig-25PD’nin attığı Bisnovat R-40TD füzesinden kaçamayan F/A-18 Bağdat’ın 180 kilometre güneyinde vuruldu. Pilot hayatını kaybetti.
Amerikalılar önce yerden atılan bir füze ile uçağın vurulduğunu iddia etti. Ancak daha sonra yapılan araştırmalar ve Irakta 2004’te gerçekleştirilen araştırmalarda Scott Speicher’ın uçağının vurulduğu açıklandı.
Yine Birinci Körfez Savaşı sırasında Irak Mig-25PD’ler, Amerikan Hava Kuvvetleri’nin 8 F-15’leri ile dog fight’a girdi. Herhangi bir düşürülme açıklanmadı. Irak, elektronik karıştırma yapan EF-111A Raven uçağına 3 füze attı. Füzelerden kaçan EF-111A, görevi iptal ederek üssüne döndü.
Bir başka olayda ise iki Irak Mig-25PD uçağı, sayılarının dörtten fazla olduğu belirtilen Amerikan Hava Kuvvetleri’ne ait F-15 uçaklarına toplam 10 adet R-40TD füzesi attı. Bu füzeler uçaklara isabet etmedi.
Savaştan sonra ise 27 Aralık 1992’de uçuşa yasak bölgeye giren bir Mig-25 uçağı, Amerikan F-16’sı tarafından düşürüldü. Dog fight sırasında F-16 Mig-25’e AMRAAM tipi füze atmıştı. Bu AMRAAM’ın ilk hava zaferi oldu.
23 Aralık 2002’de ise Irak Mig-25 uçağı ile Amerikan İnsansız Hava Aracı MQ-1 Predator’u karşı karşıya geldi. Predator, hava-hava için AIM-92 Stinger füzesine sahipti. İki tarafın da füze attığı olayda bu füzelerden ikisi de hedefini bulamadı.
Irak İkinci Körfez Savaşı sonrasında Amerikan güçleri tarafından işgal edildiğinde kumlara gömülmüş Mig-25 uçakları bulundu.
HİNDİSTAN’DAKİ OPERASYON
Hindistan Hava Kuvvetleri, Mig-25’leri Kargil Savaşı ve Parakram Operasyonlarında keşif amaçlı kullandı. Mayıs 1997’de Pakistan Hava Sahası’na giren ve keşif amaçlı uçan Hint Mig-25’i ses hızının iki katına ulaştı. 65 bin feet yükseklikteki uçak daha sonra 74 bin feet’e çıktı.
Bu uçuş Hint tarafınca doğrulanmazken, uçağın başkent İslamabad yakınına kadar gelmesi ise soru işaretleri oluşturdu. Uçak Hindistan’da 2006’ya kadar görev yaptı.
YERİNİ MİG-31’E BIRAKTI
Karmaşık yapısı, yüksek yakıt tüketimine sahip motorları ile Mig-25, Sovyetler Birliği’nin dağılması ile yavaş yavşa gökyüzünden çekilmeye başladı. Ruslar, uçağı daha yüksek performanslı Mig-31’le değiştirmeye başladı. Halen Mig-25’ler, Cezayir, Ermenistan, Azerbaycan ve Suriye tarafından kullanılıyor.
MODELLERİ
MiG25P (‘Foxbat-A’): Av-av önleme
MiG25R (‘Foxbat-B’): Keşif
MiG25RB: Keşif-bombardıman
MiG25RBS ve MiG25RBSh: Hava radar destek
MiG25RBK ve MiG25RBF: ELINT (Elektronik karıştırma ve dinleme)
MiG25BM: SEAD (Hava-yer füzelerini bulma ve yok etme)
KIRILAMAYAN REKORU
Servis irtifası 90 bin feet yani 27 bin metreye kadar olan uçağa özel bir modifikasyon yapıldı. 31 Ağustos 1977’de Mig’in Baş Test Pilotu Alexander Fedotov, 123,523.58 feet (37,650 metre) çıktı. Halen bu rekor Rusların elinde.
TEKNİK ÖZELLİKLER
Uçuş Ekibi: 1 pilot
Gövde Uzunluğu: 14,01 metre
Yükseklik: 6,10 metre
Kanat Alanı: 61,40 metre kare
Boş Ağırlık: 20,000 kg
Maksimum Kalkış Ağırlığı: 36,720 kg
Motor: 2 adet Tumansky R-15B-300 motoru
Motor İtiş Gücü: 73,5 kN
En Fazla Hız: 3,470 km/saat
En Fazla Menzil: 1,730 km
Servis İrtifası: 20,700 metre (4 füze ile birlikte)
Tırmanış Oranı: 208 metre/saniye
20 bin metreye çıkış süresi: 8 dakika 54 saniye
Silahlar: 2 adet radar güdümdü R-40R füzesi, 2 adet kızıl ötesi güdümlü R-40T
Radar: RP-25 Smerch Radarı ve RV-UM veya RV-4 Radar Altimetresi
Kaynak: kokpit.aero
Önerilen Yazılar:
SU-35 FLANKER-E | RUSLARIN SÜPER MANEVRA UÇAĞI
